“Wie de stem van vrouwen bewaart, bewaart het geweten van de mensheid.”
Een leven tussen oorlog, overtuiging en emancipatie
Haar leven overspande twee wereldoorlogen, vijf talen en één onwrikbare overtuiging: dat de emancipatie van vrouwen begint met waardig werk. Marguerite Thibert (1886–1982) was een pionier van het internationale feminisme, die haar intellect, doorzettingsvermogen en morele moed inzette om de positie van vrouwen wereldwijd te verbeteren.
Een jeugd tussen geloof en overtuiging
Marguerite Thibert wordt op 31 januari 1886 in geboren Chalon-sur-Saône, als tweede van vier kinderen in een diep religieus gezin. Haar familie kent een lange traditie van toewijding: haar oudtante Anne-Marie Javouhey stichtte in de negentiende eeuw de congregatie van de Soeurs de St. Joseph van Cluny.
Marguerite volgt haar middelbare school bij de dominicanessen, maar distantieert zich al jong van de kerk. Terwijl haar oudere zus trouwt en het conventionele pad van vrouw-zijn volgde, kiest Marguerite voor onderwijs, rede en sociale rechtvaardigheid.
In 1912 trouwt ze met Georges Thibert en een jaar later wordt hun dochter geboren. Na een vroegtijdige dood in oktober 1915 van Georges, aan de gevolgen van tuberculose, hervat Marguerite haar studie, werkt ze als lerares en zorgt ze voor haar kind.
In een tijd waarin vrouwen nog nauwelijks toegang hebben tot de universiteit, stapt zij in 1916 als een van de eerste Franse vrouwen de Sorbonne binnen. Het volgen van colleges aan deze prestigieuze universiteit was voor Marguerite een droom die in vervulling ging. Ze is een excellente student zodat ze al in 1917 een graad in de literatuur verwerft.
Haar doctoraat, Le féminisme dans le socialisme français de 1830 à 1850, legt de wortels van het feminisme bloot binnen de vroege arbeidersbeweging. Zij noemt de vrouwen uit haar onderzoek mes sœurs d’armes, haar wapenzusters. Thibert is de twaalfde vrouw in Frankrijk die promoveert in de geesteswetenschappen.
De roeping van Genève
Op aanbeveling van socioloog Célestin Bouglé treedt Thibert in 1926 toe tot de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) in Genève. Internationale instellingen waren toen nog grotendeels ontoegankelijk voor vrouwen. Haar scherpzinnigheid en onvermoeibare inzet maken echter snel indruk.
In 1931 wordt ze hoofd van de Dienst voor Vrouwen- en Kinderarbeid. Van daaruit zet ze zich in voor gelijke lonen, bescherming van vrouwen tegen uitbuiting en onderwijs voor meisjes. Haar werk legt de fundamenten voor het moderne arbeidsrecht.
De International Labour Organization ( IAO ) is een deel van de Verenigde Naties dat als mandaat heeft om “sociale en economische rechtvaardigheid te bevorderen door internationale arbeidsnormen vast te stellen”.
“Feminisme is geen luxe van de bevoorrechten, maar een noodzaak van de werkenden.”
Thibert’s naam is verbonden aan het debat over nachtarbeid voor vrouwen. Terwijl liberale feministen dit vaak als beperking zagen, benadrukt zij het beschermende aspect, vooral voor mijnwerksters en fabrieksarbeidsters. Gelijkheid betekende voor haar niet dat vrouwen dezelfde uitbuiting moesten ervaren als mannen — bescherming stond altijd voorop.
op bovenstaande foto is Marguerite Thibert de derde van links (eerste links van de bovenste rij)
De wereld als werkterrein
Thibert was een wereldburger avant la lettre. Ze sprak vloeiend Frans, Engels, Duits, Spaans en Italiaans en werkte in Europa, Afrika, Azië en Noord- en Zuid-Amerika.
In Mexico bestudeert ze arbeidsomstandigheden voor vrouwen en kinderen en publiceert ze baanbrekende rapporten, zoals El aprendizaje en México y su reglamentación eventual en Pequeños comerciantes y pequeños trabajadores callejeros, waarmee ze internationaal aanzien verwerft.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt ze gedwongen Frankrijk te verlaten en werkt ze in ballingschap voor de IAO in Montreal. Ze laat haar moeder, dochter en kleinkinderen achter in Frankrijk, een offer dat ze haar leven lang meedraagt. In Montreal legt ze contact met Eleanor Roosevelt en Frances Perkins, de eerste vrouwelijke minister van Arbeid in de Verenigde Staten.
Ondanks de vele reizen die Thibert maakt, onderhoudt ze gedurende haar hele leven nauwe banden met haar zus Marie en de rest van haar familie.
“Tous les êtres humains, quels que soient leur race, leur croyance ou leur sexe, on le droit de poursuivre leur progrès matériel et leur développement spirituel dans la liberté et la dignité, dans la sécurité économique et avec des changes égales."
“Alle mensen, ongeacht ras, geloof of geslacht, hebben het recht om hun spirituele ontwikkeling na te streven in omstandigheden van vrijheid en veiligheid.”
Archieven tegen de vergetelheid
In de jaren dertig en veertig leidt Thibert het Correspondentiecomité voor Vrouwenwerk, een internationaal netwerk van feministen. Terwijl Europa ten prooi valt aan fascisme, zorgt zij ervoor dat duizenden brieven, rapporten en feministische documenten veilig worden gesteld.
Ze werkt samen met leden van het comité aan de opdracht ervoor te zorgen dat de politieke en sociale winst voor vrouwen aan het thuisfront niet zou verdwijnen na het einde van de oorlog.
Deze archieven bevatten de stemmen van vrouwen als Käthe Leichter, Emmy Freundlich en Fanni Blatny en vormen vandaag een onschatbare bron voor de geschiedenis van het feminisme.
Thibert helpt bij de ontsnapping van enkele van deze vrouwen uit bezet Europa. Ze slaagt er in om Emmy Freundlich en Fanni Blatny in veiligheid te brengen, maar ondanks haar inspanningen wordt Käthe Leichter in 1942 geëxecuteerd in het concentratiekamp Ravensbrück.
Van pacifisme tot politieke strijd
Na de oorlog blijft Thibert actief, ook lang na haar officiële pensioen in 1947. In 1966, tachtig jaar oud, reist ze naar Algerije voor een missie over meisjesonderwijs, een symbolische afsluiting van haar levenswerk.
Terug in Frankrijk sluit ze zich aan bij de Mouvement Démocratique Féminine, samen met Colette Audry, Gisèle Halimi en Évelyne Sullerot. Ze pleiten voor anticonceptie, politieke participatie en gelijke arbeidsrechten.
Voor Thibert was feminisme geen strijd tegen mannen, maar tegen structuren. Marguerite blijft geloven dat werk de sleutel is tot emancipatie, niet alleen stemrecht of vrijheid, maar ook economische zelfstandigheid.
In 1965 steunde Thibert openlijk de socialistische kandidaat François Mitterrand, overtuigd dat een socialistisch Frankrijk meer kansen zou bieden aan vrouwen, met werk als sleutel tot emancipatie.
De laatste jaren van ‘la grande dame du BIT’
In 1982 organiseert Yvette Roudy, minister voor Vrouwenrechten, een tentoonstelling over pioniers van de Franse vrouwenbeweging. Er worden zestig vrouwen geëerd met grote portretten op het station van Saint-Lazare, zestig vrouwen die de geschiedenis van het feminisme hebben getekend. Marguerite Thibert krijgt een ereplaats, met een foto van haar op 93-jarige leeftijd in Genève.
Ze overlijdt later dat jaar, op 14 november 1982, 96 jaar oud. Historica Françoise Thébaud noemt haar terecht une femme engagée du siècle: een vrouw die decennialang vocht tegen ongelijkheid en nooit vergat dat vooruitgang standhoudt als ze gedeeld wordt.
“Ze was niet luid, niet radicaal, maar ze hield nooit op te handelen.”
Een erfenis van kennis en moed
Marguerite Thibert’s leven was geen opeenvolging van triomfen, maar van volharding. Ze vocht niet met slogans, maar met rapporten, dossiers en diplomatie. Haar erfenis leeft voort in elke vrouw die studeert, werkt en haar plaats opeist in de wereld.
In een eeuw vol oorlogen, crises en omwentelingen bleef zij trouw aan één idee: dat gelijkheid niet vanzelf groeit, maar zorgvuldig wordt opgebouwd, generatie na generatie.
bronnen
Françoise Thébaud, Marguerite Thibert, une femme engagée du siècle (Belin, 2017)
Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), archieven Genève
Association Française des Femmes Diplômées des Universités
Mouvement Démocratique Féminine, archieven Parijs
Correspondentiecomité voor Vrouwenwerk, 1930–1945
https://academic.oup.com
https://100elles.ch/biographies
https://fr.wikipedia.org
https://www.lhistoire.fr
meest recente blogs zuidbourgogne.nl
Mont Grémoi: een wandeling over graniet, bronnen en tijd
Chapaize: een dorp tussen heuvels, bossen en eeuwenoude wegen
Van Chapaize naar Lancharre; een wandeling waarbij je zowel natuur als historie tegenkomt
Hoe een dolle wolf in 1775 dood en paniek zaait in de Bourgogne
De Rando Vigne: een leerzame wandeling door de wijngaarden
Semur-en-Brionnais: feodale wortels en romaanse pracht
De legendarische pastoor van Chapaize
Villa Perrusson: een villa als visitekaartje
Adel, geloof en verval: het verborgen leven van Lancharre
Marguerite Thibert: stille kracht achter het feminisme van de twintigste eeuw
Saint-Martin de Chapaize: een echo van de romaanse kunst
