lavoirs in het zuiden van de Bourgogne

Wassen deed men oorspronkelijk vooral in natuurlijk stromend water, op een plek langs de rivier of een meer.
De komst van de lavoirs betekent voor vrouwen een enorme vooruitgang.
Hoewel het doen van de was fysiek zwaar werk bleef, verbeteren de werkomstandigheden door de lavoirs aanzienlijk.
Frankrijk vaardigt halverwege de 19e eeuw zelfs een speciale wet voor uit om de bouw van lavoirs te stimuleren.

Lavoirs waren alleen toegankelijk voor vrouwen. Mannen werden in dit domein niet getolereerd.
Hiermee kregen de lavoirs een belangrijke sociale functie voor vrouwen.

In onze tijd hebben lavoirs hun originele functie verloren
en zijn ze cultureel erfgoed geworden
met soms verrassende nieuwe functies.

Wat is de geschiedenis van de lavoirs?

klik hier voor de geschiedenis en sociale functies van de lavoirs in Frankrijk.

Onderstaand artikel geeft meer uitgebreid voorbeelden van opvallende lavoirs in de Saône-et-Loire, het zuiden van de Bourgogne.

Lavoir met een zonnewijzer

Het was het enige washuis in Frankrijk met een zonnewijzer staat in Cruzille. En dat voor een dorp van destijds 260 inwoners.
Gelegen aan het dorpsplein dateert deze fontaine-lavoir uit de 19e eeuw. Het uit steen opgetrokken lavoir komt uit op de fontein. Zuilen in Toscaanse stijl dragen een driehoekig fronton waarop dankzij de zonnewijzer nog steeds de tijd af te lezen is..
Het water van de achthoekige fontein uit 1848 stroomt door 2 leeuwenbekken.

Tot de toren in 1942 instort, 15 jaar later wordt het lavoir gerestaureerd, nu zonder fronton en zonder toren.

Lavoir à impluvium

Cortiambles

Het lavoir in Cortiambles is een voorbeeld van een ‘lavoir à impluvium,’ het bekken van zo’n lavoir wordt gevoed door het regenwater dat van het schuine dak afstroomt.
Door de halvemaanvorm van het dak wordt het regenwater direct in het bassin opgevangen, vandaar de term impluvium.

De eerste vermelding van een lavoir in Cortiambles is te vinden in een uittreksel uit het ‘Registre du Conseil d’État’, gedateerd 11 mei 1773.
Hetnieuwe lavoir wordt in 1829-1830 gebouwd op de plaats van de oude wasplaats door de aannemer François Berthelot, volgens de plannen van de architect Zolla uit Chalon-sur-Saône.
Volgens de kostenraming uit 1828 betreft het een gebouw met een halvemaanvormig grondplan, open aan de voorkant. Het gehouwen stenen bassin heeft eveneens de vorm van een halve maan en het platte pannendak met compluvium volgt de kromming van de halve maan.

De restauratie die de gemeente tussen 1985 en 1991 uitvoerde, werd in februari 1992 beloond met een 2e Prix National (zeer goede vermelding) in de wedstrijd ‘de sauvegarde du petit patrimoine rural’ (voor het behoud van klein landelijk erfgoed).

Het unieke lavoir is te vinden in Cortiambles, een dorpje vlakbij Givry, op de plaats ‘La Teppe de Cortiambles’.

Bissy-sous-Uxelles

Ook het lavoir in het kleine dorpje Bissy-sous-Uxelles is een ‘lavoir à impluvium,’ niet in een halvemaans-, maar een veelhoekig grondplan met een ovaal bassin. Dit lavoir stamt uit het midden van de 19e eeuw.

Voor de vreemdeling, reiziger en pelgrim

Het lavoir in Confrancon geeft ‘vreemdelingen’, pelgrims en reizigers de gelegenheid zich bij het lavoir te wassen, voor 10 centimes per ‘laveuse’.
Confrancon ligt aan een oude pelgrimsroute naar Cluny en verder naar Santiago de Compostella.

Chevagny: een opmerkelijk geschil over twee lavoirs

In de zomer van 1882 ontstaat er in het dorpje Chevagny een bijzonder conflict. Twee gemeenteraadsleden, de heren Sireud en Cruzilly, trokken aan de bel bij de prefect. Hun klacht? Er was een groot gebrek aan water in het gehucht.

Op het terrein van een zekere heer Boushacourt waren een lavoir (wasplaats) en een fontein gebouwd. Deze fontein lag echter zestig meter lager dan de gemeenschappelijke dorpsfontein en werd verbonden met gietijzeren buizen. Hierdoor stroomde er vaak te weinig water naar het dorp zelf. Terwijl de heer Boushacourt zijn voorzieningen goed bevoorraad zag, bleven de dorpsbewoners regelmatig zonder water zitten.

Het gevolg: de bewoners van Chevagny klaagden steen en been. Hun dorpsfontein bleef vaak droogstaan, terwijl Boushacourt geen gebrek aan water had. De inwoners spraken van een groot onrecht: water was immers een eerste levensbehoefte. De gemeenteraadsleden vroegen daarom of de prefect kon ingrijpen om dit probleem te beëindigen. Maar hun oproep werd nooit echt gehoord.

Of het verzoek destijds echt werd ingewilligd, is niet duidelijk. Feit is dat de twee fonteinen nog altijd beneden aan de weide te vinden zijn – stille getuigen van een dorpsgeschil dat ooit hoog opliep.

Salornay-sur-Guye,, een klein stadje aan heeft enkele bijzondere lavoirs

Lavoir chaud

In de vallei van de Guye ligt deze prachtige gerestaureerde wasplaats, waarbij ook het dak in originele staat is teruggebracht. Di lavoir heeft de bijzonderheid dat het water uit een bron komt en daarmee minder koud is dan water uit een rivier. wat voor de laveuses, de wasvrouwen, natuurlijk heel prettig was. De bron bevindt zich aan de westkant in het bos boven de weg.

Daarnaast kent dit lavoir een open haard om op te warmen op winterdagen. De haard verwarmde de laveuses, maar is waarschijnlijk ook gebruikt om het water voor de was te koken.

Hoewel het water uit de bron natuurlijk niet warm was, maakten bronwater en haard dit lavoir meer comfortabel en kreeg het in de volksmond de naam ‘lavoir chaud’, een naam die nog steeds in gebruik is. Zie ook de stenen trap die de wasvrouwen moesten gebruiken om met hun wasteilen bij het lavoir te komen.

Lavoir de la Gande

Lavoir de la Guye

In veel gemeentes wordt het lavoir gezien als cultureel erfgoed dat goed onderhouden moet worden, andere gemeentes laten het lavoir over aan de elementen en dan ligt het er verwaarloosd bij.

Bonzon

Bresse-sur-Grosne

Het kleine Bresse-sur-Grosne heeft een kasteel met overblijfselen van een oranjerie, een ijskelder en een duiventil in het park, een modelboerderij en drie lavoirs.
Graaf M.A.H. de Murard besluit in de jaren 1860 om de watersituatie in Bresse te verbeteren door op zijn kosten een beek op zijn terrein een langere omweg te laten maken, over een aquaduct te laten stromen en vervolgens naar fonteinen en de drie lavoirs in drie verschillende stijlen te leiden. De eenvoudigste heeft halfronde ramen, waaronder één Bresse-sur-Grosne.

Lavoir bij Vaux (Jalogny)

Lavoir in Bezornay

Een klein lavoir voor een kleine dorpsgemeenschap, waar vrouwen met hun wasbord en was naar toe gingen,
vind je in Bezornay, een hameau van Saint-Vincent-des-Prés.
Nog steeds stroomt hier het water uit de kraan het lavoir in.

Lavoir in Pierreclos

In de kleine stad Pierreclos, met het beroemde château de Pierreclos, staat langs de weg een klein, maar bijzonder lavoir met drie wasbekken. Het bijzondere is dat dit lavoir in een muurgewelf is gemaakt.